ตั้งอยู่ที่ ถ.เมืองเก่า เยื้องกับเทศบาลเมืองพนัสนิคม ต.พนัสนิคม อ.พนัสนิคม เป็นอาคารจัตุรมุข ตั้งอยู่บนฐานสูงกลางสระน้ำเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปางพนัสบดีจำลองสององค์ ซึ่งจัดสร้างขึ้นในปี พ.ศ.2517 ส่วนพระพุทธรูปองค์จริงอยู่ในความดูแลของตระกูลของผู้ขุดพบ ซึ่งขุดได้ในที่ดินของตนเองบริเวณ ต.หน้าพระธาตุ กรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนไว้ตั้งแต่ปี พ.ศ.2474
ประวัติหอพระพนัสบดี
พ.ศ. 2474 ได้มีผู้ขุดพบพระพุทธรูป “พระพนัสบดี” ในบริเวณตำบลหน้าพระธาตุ อำเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี เป็นพระพุทธรูปจำหลักจากศิลาดำเนื้อละเอียด นักโบราณคดีกำหนดว่าเป็นพระพุทธรูปสมัยทวารวดี พระพุทธรูปที่มีลักษณะเช่นพระพนัสบดีนี้ มีอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนครหลายองค์ ทุกองค์งามสู้พระพนัสบดีองค์ที่ขุดพบนี้ไม่ได้ พระพนัสบดีมีพุทธลักษณะแปลกกว่าพระพุทธรูปอื่นๆ คือ เป็นพระพุทธรูปปางประทับยืนบนดอกบัว ยกพระหัตถ์ทั้งสองเสมอพระอุระ จีบพระองคุลีพระหัตถ์ทั้งสอง เช่น พระพุทธรูปปางปฐมเทศนา บนฝ่าพระหัตถ์ทั้งสองมีลายธรรมจักร เบื้องพระปฤษฎางค์มีประภามณฑล ประทับยืนบนสัตว์พาหนะที่แปลกพิเศษกว่าสัตว์ทังหลาย เป็นภาพสัตว์ที่เกิดจากจินตนาการประติมากรผู้สร้างพระพุทธรูป คือ นำโค ครุฑ หงส์ มารวมเป็นสัตว์ตัวเดียวกัน สัตว์นั้นหน้าเป็นครุฑ เขาเป็นโค ปีกเป็นหงส์ โค ครุฑ หงส์ เป็นพาหนะของเทพเจ้าทั้งสาม คือ พระอิศวรทรงโค พระนารายณ์ทรงครุฑ พระพรหมทรงหงส์ เมื่อรวมเข้ากันจึงเป็นสัตว์พิเศษที่มีเขาเป็นโค มีจะงอยปากเป็นครุฑ และมีปีกเป็นหงส์ ผู้สร้างอาจหมายถึงพระพุทธเจ้าอาศัยศาสนาพราหมณ์เป็นพาหนะ ในการประกาศพระศาสนา หรือหมายถึงพระพุทธเจ้าทรงชัยชนะแล้วซึ่งศาสนาพราหมณ์ก็ได้ พระพนัสบดีที่ขุดพบนี้ สูง 45 เซนติเมตร ครั้งเมื่อพระยาพิพิธอำพลเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดชลบุรี
พระพนัสบดีองค์จำลอง สร้างเมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2517 ส่วนองค์จริงกรมศิลปากรเก็บรักษาไว้เมื่อ ปี พ.ศ. 2474 พระพนัสบดีเป็นพระพุทธรูปเก่าแก่มีอายุ 1,200-1,300 ปี แกะสลักจากศิลาดำเนื้อละเอียด เหมือนนกที่มีลักษณะกึ่งครุฑ กึ่งนกเค้าในท่าประทานพร กลางฝามือมีลวดลายคล้ายธรรมจักร นักโบราณคดียืนยันว่าเป็นพระพุทธรูปสมัยทวารวดี ประทับยืนบนหลังสัตว์ประหลาดที่สร้างขึ้นจากจินตนาการ รูปร่างคล้ายนก ดวงตากลมโปนโต แก้มเป็นกระพุ้ง จะงอยปากใหญ่งุ้มแข็งแรง ปลายจะงอยปากจากบนลงล่าง มีรูทะลุคล้ายกับจะแขวนกระดิ่งได้ มีเขาทั้งคู่บิดเป็นเกลียวงอเข้าหากันคล้ายเขาโคตั้งอยู่เหนือตา ที่โคนเขามีหูสองหูอย่างหูโค มีปีสองข้างใหญ่สั้นที่กำลังกางออก ขาทั้งสองข้างพับแนบทรวงอกยกเชิดขึ้นอย่างขาของครุฑที่กำลังเหินลม
หอพระ พระพนัสบดี
โดยตั้งอยู่ ณ หอพระ กลางสระน้ำในเขต เทศบาลเมืองพนัสนิคม ภายในประดิษฐานพระพนัสบดีองค์จำลอง
พระพนัสบดี
ข้อมูลทั่วไป
ชื่อเต็ม พระพนัสบดี
ชื่อสามัญ พระพนัสบดี
ประเภท พระพุทธรูป
ศิลปะ ปางประทานพร ศิลปะทวารวดี หมวดพระพนัสบดี
ขนาด 45 เซนติเมตร
วัสดุ ศิลาดินดำเนื้อละเอียด
สถานที่ประดิษฐาน กรมศิลปากร และ พระพนัสบดีจำลอง ประดิษฐาน ณ หอพระพนัสบดี ถนนเมืองเก่า ตำบลพนัสนิคม อำเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี
ความสำคัญ พระพุทธรูปสำคัญ ของ อำเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี
การเดินทาง & แผนที่
